Kolej Koszycko-Bogumińska

Kolej Koszycko-Bogumińska

IV – Kolej Koszycko-Bogumińska

 

Region Śląska Cieszyńskiego stanowił ważne skrzyżowanie szlaków transportowych położone na granicach kilku krajów. Przez samo miasto Cieszyn przebiegały istotne trasy komunikacyjne, takie jak droga łącząca Wiedeń z Krakowem czy równie ważne połączenie między Śląskiem a Węgrami (Słowacją) prowadzące przez Przełęcz Jabłonkowską. Dobra koniunktura gospodarcza w drugiej połowie XIX wieku oznaczała również intensywny rozwój transportu kolejowego, który miał znaczący wpływ na cały obszar Śląska Cieszyńskiego. Najważniejszą trasą kolejową, która tędy przebiegała, była Kolej Koszycko-Bogumińska (tzw. KBD), łącząca, jak sama nazwa wskazuje, Bogumin i Koszyce. Stanowiła ona również jedno z najważniejszych połączeń zachodniej i wschodniej części Monarchii Habsburgów (od 1867 roku Austro-Węgier) i była pierwszą koleją na Górnych Węgrzech (na Słowacji).

 

Po zatwierdzeniu ostatecznej postaci KBD w roku 1864 przyznano dwa lata później koncesję na jej budowę konsorcjum przedsiębiorców z belgijską firmą braci Riche z Brukseli i węgierskim kanclerzem Antalem Forgáchem na czele. Właściwe prace budowlane rozpoczęły się jesienią roku 1867 od budowy trasy z Bogumina do Cieszyna. Ten fragment o długości 32 kilometrów został ostatecznie otwarty 5 maja 1869. Po przeniesieniu koncesji na Bank Anglo-Austriacki prace budowlane przyspieszyły. Drugi w kolejności 70-kilometrowy odcinek z Cieszyna do Żyliny wraz z tunelem jabłonkowskim został otwarty 8 stycznia 1870, a budowę całej trasy ukończono 18 marca 1872 w chwili doprowadzenia kolei do Koszyc. Była ona podzielona na część śląską (czy też austriacką) na odcinku od Bogumina do Czadcy (64 km), gdzie realizowana była większość transportu towarowego i osobowego, oraz część węgierską (304,6 km). W ten sposób Kolej Koszycko-Bogumińska stała się ważnym elementem sieci kolejowej Austro-Węgier. Stanowiła ona kontynuację Kolei Północnej doprowadzonej do Bogumina w 1847 roku, dołączały do niej przedsiębiorstwa górnicze i hutnicze oraz stopniowo budowane trasy lokalne Śląska Cieszyńskiego. Kolej ta była prywatna aż do 1921 roku, kiedy to większość jej akcji kupiło państwo czechosłowackie. 

 

Liczba osób korzystających z kolei szybko rosła – w okresie przed wybuchem I wojny światowej na trasie tej podróżowało około pięciu milionów osób, a stacja kolejowa w Cieszynie była miejscem o największej liczbie podróżnych w skali całej Kolei. Jednakże największe znaczenie miał transport towarowy, zwłaszcza zaś przewóz węgla kamiennego i rud metali.

 

Pierwotny budynek stacji spółki Kolei Koszycko-Bogumińskiej w lewobrzeżnej części miasta znajdował się na zachód od torowiska, nieopodal drogi jabłonkowskiej, na tzw. Kamieńcu. Do budynku stacji kolejowej w 1873 roku przeniesiono również dyrekcję operacyjną śląskiej części spółki. Po drugiej, wschodniej stronie torowiska w latach 1887-1888 Kolej Północna wybudowała swój własny budynek stacji na potrzeby odcinka trasy z Kojetína do Bielska. Budynek dworca był następnie wykorzystywany przez obie spółki, co spowodowało stworzenie nowego centralnego kompleksu dworcowego. Autorem projektu stacji kolejowej na dworcu w Cieszynie był architekt Anton Dachler. Dworzec cieszyński i wybudowany z podobnego materiału obiekt w Bielsku były jedynymi realizacjami projektów tego architekta. Z punktu widzenia architektury dworzec w Cieszynie należał do grupy reprezentacyjnych stacji kolejowych z ceglanego muru licowego i stanowił dobry przykład budownictwa ostatnich dwudziestu lat XIX wieku na trasie byłej Kolei Północnej.

 

Znaczenie strategiczne Kolei Koszycko-Bogumińskiej było najbardziej widoczne podczas I wojny światowej, a zwłaszcza po jej zakończeniu, kiedy rozpoczął się trwający dwadzieścia lat spór pomiędzy nowo powstałymi państwami – Czechosłowacją i Polską – o przynależność państwową Śląska Cieszyńskiego. Pozyskanie całej długości trasy stało się jednym z głównych celów obu stron; zwłaszcza dla Czechosłowacji KBD była jedynym kompleksowym połączeniem ziem czeskich ze Słowacją, i stanowiła element kluczowy dla funkcjonowania młodej republiki. Znaczenie dworca potwierdza również fakt, iż niedługo po powstaniu nowego miasta przed ustaleniem jego nazwy urzędowej używano oznaczenia Cieszyn-dworzec (Teschen-Bahnhof).

 

Budynek dworca stał się miejscem, w którym witano ważne osobistości przyjeżdżające do Cieszyna. Dotyczyło to zwłaszcza lat 1915-1917, kiedy to Cieszyn był siedzibą sztabu generalnego armii Austro-Węgier i przebywali tutaj lub zatrzymywali się najwyżsi rangą oficerowie wojskowi i urzędnicy państwowi, nie tylko z Austro-Węgier. Do najważniejszych z nich zaliczyć możemy cesarza Franciszka Józefa I, Karola I Habsburga, niemieckiego cesarza Wilhelma II Hohenzollerna czy bułgarskiego cara Ferdynanda I Koburga.

 

Dworzec był również świadkiem przyjazdów mniej oficjalnych gości. Na przykład na początku sierpnia 1906 roku do Cieszyna przybył słynny Buffalo Bill ze znanym zespołem Wild West podczas swej podróży po Europie, zaś 24 lutego 1921 miał się tutaj urodzić pisarz Ludwik Aszkenazy, którego małżonka Leonie Mann była córką niemieckiego pisarza Henryka  Manna.

 

Ilustracje:

Widok na stację kolejową i ulicę Dworcową z czasów Austro-Węgier. (Zbiory Muzeum Těšínska)

Kolorowa widokówka przedstawiająca dworzec z czasów Austro-Węgier. (H 17090/2, Zbiory Muzeum Těšínska)

Cieszyński dworzec stanowił ważny obiekt wojskowy. Na ilustracji przedstawiony jest arcyksiążę Fryderyk Habsburg z grupą pruskich oficerów przy wyjściu dla wojskowych. (G 167, Zbiory Muzeum Těšínska)

Dworzec był świadkiem licznych transportów wojsk na front wschodni. Na ilustracji przedstawiony jest uroczysty wyjazd w obecności naczelnego dowódcy Fryderyka Habsburga oraz naczelnika sztabu generalnego armii Austro-Węgier Franza Conrada von Hötzendorfa. (F 2707, Zbiory Muzeum Těšínska)

Przyjazd bułgarskiego cara Ferdynanda II do siedziby sztabu generalnego w Cieszynie 2 listopada 1916. (H 11025/3, Zbiory Muzeum Těšínska)

Dworzec w Czeskim Cieszynie w okresie I Republiki Czechosłowackiej. (G 1750, Zbiory Muzeum Těšínska)

Ilustracja przedstawiająca restaurację na peronie z okresu I Republiki Czechosłowackiej. (H 17190/1, Zbiory Muzeum Těšínska)

Zalany dworzec podczas wielkiej powodzi w maju 1940 roku. (G 315, Zbiory Muzeum Těšínska)

Budowa przejścia podziemnego w ramach przebudowy dworca w latach 1962-1963. (H 22926, Zbiory Muzeum Těšínska)

Zerwana trakcja kolejowa w Czeskim Cieszynie wzdłuż rzeki Olzy podczas powodzi w 1970 roku. (H 14922b, Zbiory Muzeum Těšínska)

Radziecki czołg przed budynkiem dworca podczas okupacji w sierpniu 1968 roku. (Zbiory Muzeum Těšínska 50)

 

 [I. Sz.1]V CZ textu zde máte chybu – Leonie była dcera Jindřicha, nikoliv Tomáše.