Olza łączy
Sport
Stefan Król
Współpraca sportowa jest jednym z tych obszarów cieszyńskiej transgranicznej aktywności lokalnej, która w znaczącym stopniu blokowana jest ramami instytucjonalnymi, wynikającymi ze ścisłego podporządkowania klubów sportowych krajowym związkom sportowym i organizowanym przez nie rozgrywkom przypisanym do struktur ograniczonych do terytorium danego państwa. Tak więc współpraca na tym polu nie jest tylko uwarunkowana przez chęci, lecz krępowana przez przepisy organizacji imprez i rozgrywek sportowych o charakterze międzynarodowym. Dlatego też współpraca na tym polu jest o wiele trudniejsza niż np. w dziedzinie kultury. Uwarunkowania te sprawiają, że rywalizacja sportowa zawodników z dwóch stron Olzy może mieć najczęściej charakter towarzyski, rekreacyjny lub symboliczny. Okazuje się jednak, że i przy takich ograniczeniach wspólnych imprez czy wydarzeń sportowych w okresie po 1990 r. nie brakowało.
Pierwsze przejawy współpracy sportowej Cieszyna i Czeskiego Cieszyna po zmianach ustrojowych wiążą się z I edycją miejskiego Święta Trzech Braci, które w 1991 r. zorganizowane zostało we wrześniu. W jego ramach rozegrany został mecz piłki nożnej pomiędzy FC „Ondraszek” Cieszyn a drużyną Zakładów Papierniczych w Czeskim Cieszynie. W kolejnej edycji tej imprezy w czerwcu 1992 r. rozegrany został mecz pomiędzy przedstawicielami władz miejskich Cieszyna i Czeskiego Cieszyna. Od tego czasu standardem stało się także zapraszanie gości z drugiej części miasta do udziału w imprezach nominalnie rozgrywanych po jednej stronie Olzy. Tak np. było w czasie Święta Trzech Braci w 1995 r., gdy w polskiej części miasta odbywał się bieg uliczny dla dzieci i młodzieży, a po czeskiej międzynarodowy marsz „Wokół Cieszyna”. Tego typu symboliczne spotkania sportowe były przygotowywane także w późniejszych latach. Dobrym przykładem jest zorganizowanie w 2011 r. w trakcie trwania Festiwalu „Kino na Granicy” meczu piłki nożnej pomiędzy Reprezentacją Artystów Polskich i Reprezentacją Osobistości Czeskiej Kultury Klubu Amfora. Oczywiście w tego typu spotkaniach wynik sportowy nie jest najważniejszy lecz warto podać, że wygrali Polacy 5:3.
Lokalnym działaczom w niektórych dyscyplinach sportu, zwłaszcza uprawianym całkowicie rekreacyjnie, łatwiej udawało się nawiązywać współpracę ze swoimi odpowiednikami zza Olzy. Taką współpracę podtrzymują z powodzeniem od wielu lat szachiści z Miejskiego Uczniowskiego Klubu Sportowego „SZS” Cieszyn, którzy na organizowane przez siebie turnieje (świąteczno-noworoczne, o puchar Burmistrza Miasta Cieszyna czy też z okazji 1200-lecia Cieszyna) zapraszają gości m.in. z Trzyńca, Karwiny, Frydku-Mistku, Orłowej, Hawierzowa, Czeskiego Cieszyna i innych miejscowości.
Podobnie działało Młodzieżowe Towarzystwo Pływackie „Delfin”. Od połowy lat 90. organizowało mitingi pływackie na basenie cieszyńskiej Filii Uniwersytetu Śląskiego, na które pozyskiwano rówieśników z Czech, Słowacji czy Ukrainy. Zawody budowały swoją rangę tak, że w 2016 r. zostały objęte patronatem Polskiego Związku Pływackiego. Gromadziły na starcie ponad 400 zawodników z 243 klubów (dane z 2015 r.). Klub ten z sukcesem zabiegał o zdobycie środków z funduszy europejskich na organizowane przez siebie szkolenie (wielokrotnie organizowano obozy m.in. w Bystrzycy nad Olzą w Republice Czeskiej na Zaolziu).
Sportowe imprezy integrujące sąsiadujące narody włączano także do imprez miejskich. Przykładem takich zawodów może być Turniej Siatkówki Kobiet, który odbył się w 2009 r. w ramach Święta Trzech Braci, a uczestniczyły w nim zespoły Voctoria MOSiR Cieszyn, TS Slavoj Czeski Cieszyn i PALAS VK Levice (ze Słowacji).
Wymiana młodzieży i umożliwianie jej wzajemnego poznawania się przy okazji rywalizacji sportowej jest ważnym elementem polityki europejskiej i krajowej. Przejawów tego typu integracji na Śląsku Cieszyńskim jest wiele, choć w organizacji podobnych spotkań wiążących się z przekraczaniem granicy trzeba dopełnić każdorazowo wielu procedur prawnych.
W lokalnym wymiarze można tu przywołać jako przykłady Międzynarodowy Turniej Piłki Nożnej zorganizowany w Czeskim Cieszynie w Szkole Podstawowej przy ul. Slezskej 4 grudnia 2004 r., w którym uczestniczyły dzieci z polskiego Cieszyna. 24 maja 2006 r. w Międzynarodowych mistrzostwach Cieszyna w Biegach Przełajowych organizowanych przez Szkołę Podstawową nr 6 w Cieszynie uczestniczyła grupa 35 uczniów ze szkół w Czeskim Cieszynie.
Nieco szerszą formułę integrującą dzieci z państw Grupy Wyszehradzkiej mają cykliczne zawody pod nazwą Międzynarodowe Dni Sportu. Edycja w 2010 r. miała miejsce w Cieszynie. Wymiana obejmuje dzieci z Cieszyna, Czeskiego Cieszyna, słowackiej Rożnawy i Budapesztu.
W przypadku kolarstwa możemy zaobserwować bardzo zróżnicowane działania, które zasługują na omówienie ze względu na ich trwałość oraz duże znaczenie dla promocji historii i walorów turystycznych całego Śląska Cieszyńskiego. Jest to działalność Turystycznego Klubu Kolarskiego PTTK „Ondraszek”, od dawna współpracującego z Towarzystwem Rowerowym „Olza” Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Sportowego w Republice Czeskiej. Wspólnie organizują one m.in. Rajdy do Źródeł Wisły (od 2007 r.) potrafiące zgromadzić kilkuset uczestników. Członkowie bratnich towarzystw wzajemnie zapraszają się do uczestnictwa w imprezach kolarskich (np. Rowerem do Europy – wielodniowy rajd od źródeł Wisły do Gdańska – ok. 1200 km). W 2006 r. towarzystwa te wspólnie przygotowały Zlot Przodowników Turystyki Kolarskiej PTTK (350 uczestników z całej Polski), którzy przy tej okazji mieli możliwość na rowerach zwiedzić i poznać Zaolzie.
Współpraca kolarska polsko-czeska jest także bardzo owocna na poziomie sportu wyczynowego. Na początku XXI w. wyścig „O błękitną wstęgę Olzy” (organizowany zawsze we wrześniu) odbywał się w ramach zawodów Pucharu Polski w kategorii orlików (zawodników do lat 20). Jego około stukilometrowa trasa przebiegała przez polski i Czeski Cieszyn.
Najbardziej jednak znaną imprezą kolarską, która trzykrotnie odbywała się w obu tych miastach, to Tour de Pologne. Etapy, których trasa przekraczała granicę na Olzie odbyły się w 2010, 2011 i 2012 r. W 2010 r. w 67 edycji tego wyścigu był to III etap wyruszający z Tych o długości prawie 178 km, w 2011 r. IV etap rozpoczynający się w Oświęcimiu o długości 177 km i w 2012 r. znów III etap, którego start odbył się w Kędzierzynie-Koźlu a liczył prawie 202 km. Warto dodać, iż zwycięzcą, który pierwszy minął linię mety na cieszyńskim rynku w 2010 r. był późniejszy mistrz świata, Słowak, Peter Sagan.
Cykliczną i stale rozwijającą się imprezą sportową łączącą oba miasta jest także organizowany od 2009 r. Fortuna Bieg. Składa się nań w zasadzie kilka biegów dostosowanych do możliwości uczestników, zaś najważniejszy jest tzw. bieg główny liczący 10 km. Impreza gromadząca u początków kilkuset uczestników (np. w 2010 r. w biegu głównym wystartowało 342 uczestników) stale się rozwija (w 2016 r. było około 3500 biegaczy). Startują nie tylko zawodnicy z Polski, Czech i Słowacji, ale także z Białorusi, Ukrainy, Rosji, Mołdawii i Kenii. Ci ostatni dość często okazują się zwycięzcami biegu głównego. Abel Kibet Rop jest zaś, jak dotychczas, jedynym dwukrotnym zwycięzcą tych zawodów (2015 i 2016 r.). Od 2017 r. Fortuna Bieg włączony został do Pucharu Beskidów (obok Półmaratonu Żywieckiego i Biegu Fiata). Zasługą tego biegu i pozytywnej mody na bieganie oraz prowadzenie zdrowego trybu życia jest zapewne organizowanie cotygodniowych biegów pod nazwą Parkrun, wykorzystującego dogodną infrastrukturę rekreacyjną zbudowaną w obu miastach dzięki funduszom europejskim.
Współpraca sportowa Cieszyna i Czeskiego Cieszyna odbywa się także na polu sportów zimowych. W kwietniu 2010 r. w niedawno otwartej Hali Widowiskowo-Sportowej im. Cieszyńskich Olimpijczyków zorganizowano Silesia Grand Prix w curlingu, w którym uczestniczyły drużyny z Polski, Czech i Słowacji (łącznie 10 zespołów). W tej samej Hali rozgrywano w grudniu 2012 r. Mistrzostwa Trzech Narodów w łyżwiarstwie figurowym.
Międzynarodowy Towarzyski Turniej Mini Hokeja o Puchar Burmistrza Miasta Cieszyna rozgrywany w 2015 r. zgromadził osiem drużyn z obu stron Olzy, a mecze rozgrywano w obu miastach.
Potwierdzeniem szczerej życzliwości przedstawicieli obu miast wobec siebie była pomoc okazana przez władze Czeskiego Cieszyna sąsiadom w momencie budowy wspomnianej wyżej Hali Widowiskowo-Sportowej w Cieszynie. Powstawała ona w miejscu lodowiska miejskiego i w czasie jej budowy cieszyniacy nie dysponowali tego typu obiektem. Władze Czeskiego Cieszyna udostępniły wtedy własny obiekt dzieciom z Polski. Z tych samych powodów Czeski Cieszyn oddał do dyspozycji swoje lodowisko także w trakcie Igrzysk Polonijnych, których współorganizatorem był Cieszyn (obok Bielska-Białej, Szczyrku, Wisły, Ustronia i Jastrzębia-Zdroju). Dzięki temu można było nad Olzą rozegrać zawody w wieloboju łyżwiarskim, a uczestnicy uniknęli konieczności dalszych przejazdów.
Wejście Polski i Republiki Czeskiej do struktur Unii Europejskiej pozwoliło na korzystanie z dofinansowania wielu programów rozwojowych podnoszących poziom życia obywateli. Środki z tego tytułu można także pozyskiwać na działania związane z rekreacją i sportem masowym. Miasta Cieszyn i Czeski Cieszyn wystąpiły z wnioskiem zatytułowanym „Sportpark – Park Sportowy” w ramach programu operacyjnego współpracy transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007-2013, który został zatwierdzony do realizacji 9 listopada 2009 r. Obejmował on tereny pod Wałką (po stronie polskiej) i Park Sikory (po stronie czeskiej). Projekt miał kilka części wspólnie określanych jako projekt „Ogród dwóch brzegów” (Revital Park, Sport Park, Sport Most). Infrastruktura doskonale zaspokaja potrzeby rekreacyjnego biegania, kolarstwa czy jazdy na rolkach. W ramach projektu zrewitalizowano stadion Pod Wałką, zbudowano nowe boisko do piłki nożnej ze sztuczną nawierzchnią, boisko do piłki siatkowej, plażowej, do koszykówki i streetbala. Zbudowano ścieżki rowerowe, oświetlenie i parkingi. W ostatnim etapie, zakończonym 6 czerwca 2012 r., oddano do użytku most sportowy (dla ruchu pieszego i rowerowego).
Nie był to jedyny projekt realizowany ze środków Unii Europejskiej z przeznaczeniem na dofinansowanie działalności w dziedzinie sportowej (niektóre były już sygnalizowane wyżej).
Dzięki tym środkom można było zaktywizować działalność nakierowaną na rozwój sportowy i integrację dzieci z obu stron Olzy. Do takich projektów należał m.in. cykl mitingów pływackich pod nazwą „Sobota w Cieszynie” dofinansowany w ramach Funduszu Rozwoju Regionalnego Przekraczamy Granice (2009).
Podobny charakter miał program zatytułowany „Transgraniczna Akademia Sportu”, którego beneficjentem było Centrum Pedagogiczne dla Polskiego Szkolnictwa Narodowego w Czeskim Cieszynie oraz Stowarzyszenie Animacji Kultury i Sportu „Anima Proactiv” z Cieszyna. Finansowanie pochodziło z Funduszu Operacyjnego Programu Współpracy Transgraniczej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007-2013. Program był adresowany do nauczycieli i uczniów z obu stron Olzy, a polegał na popularyzacji nowych form dydaktycznych, krzewieniu idei olimpijskich oraz przedstawieniu nowych dyscyplin sportowych (2011 r.).
Kolejnym projektem był realizowany w 2011 r. Festiwal Koszykówki „Wszystkie strony basketu”. Polegał on na zorganizowaniu sześciu turniejów, do których zaproszeni byli uczestnicy z Polski i Republiki Czeskiej. Finansowanie pochodziło z Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska –Rzeczpospolita Polska 2007-2013.
Środki z programów europejskich docierały do lokalnych odbiorców za pośrednictwem różnych instytucji. Freestyle City Festival odbywający się od 5 do 8 sierpnia 2010 r. w Cieszynie i Czeskim Cieszynie, który zgromadził na starcie ponad 300 zawodników występujących w różnych konkurencjach tzw. sportów ekstremalnych, otrzymał dofinansowanie z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Sport w lokalnym cieszyńskim wymiarze, zwłaszcza po 2005 r., wspomaga procesy pojednania i integracji sąsiednich społeczności. Dzięki możliwości korzystania ze znacznych funduszy europejskich może rozwijać się baza rekreacyjno-sportowa obu miast, co wpływa na poprawę jakości życia ich mieszkańców.
Cieszyński Fortuna Bieg, 23 kwietnia 2019 roku (Foto kampas-sport.eu, Archiwum Wydziału Sportu Urzędu Miejskiego)
Tour de Pologne, 2010 (fot. Magenta studio)
Most Sportowy, 2013 (Foto Renata Karpińska,)
StronyDlaFirm.eu