Rzeka Olza

Rzeka Olza

Rzeka Olza jest ważną rzeką dla naszego regionu. Jej źródło położone jest po polskiej stronie na terytorium gminy Kamesznica w Beskidzie Śląskim; po 99 km nieopodal Bogumina na wysokości 190 m n.p.m. wpada ona do rzeki Odry. 25,3 km długości rzeki tworzy granicę pomiędzy Polską a Republiką Czeską. Wykorzystują ją do migracji przede wszystkim ptaki i zwierzęta wodne. Na terytorium miasta brzegi rzeki są zielone – na wybrzeżu Míru po stronie czeskiej oraz w parku Adama Sikory, gdzie znajdują się stare drzewa, których w tym regionie pozostało już bardzo niewiele. Dzięki temu możemy tu spotkać nie tylko powszechne gatunki zwierząt, ale również gatunki rzadkie czy zagrożone. Zarządcą rzeki jest przedsiębiorstwo państwowe Povodí Odry. O rzece napisano już wiele, ponieważ jest ona ściśle związana z życiem naszego regionu. Została nawet „bohaterką“ książki „Olza od źródła po ujście“.

Zimorodek zwyczajny

Do gniazdowania wybiera gliniaste brzegi, które położone są w bardziej naturalnych, niezmienionych partiach rzeki. Zimorodki żywią się niewielkimi rybkami, można je zobaczyć na rzece i na terenie Cieszyna, jak siedzą na barierkach czy gałęziach nad taflą wody i łowią ryby. Zimorodek zwraca na siebie uwagę poprzez charakterystyczne gwizdanie, dzięki któremu można go łatwo zidentyfikować. W związku ze swoim przepięknym upierzeniem bywa nazywany „latającym klejnotem“.

Nurogęś

Rzeki Olza i Odra należą do najważniejszych gniazdowisk tej północnej kaczki w Republice Czeskiej. Ten niegdyś wyjątkowo rzadki i płochy gatunek, który u nas wyłącznie zimował, stał się na tyle powszechny, że zasiedlił również tereny miejskie. Nurogęsi można regularnie obserwować podczas spacerów w okolicach rzeki, natomiast w dziuplach starych drzew na wybrzeżu ptaki te nawet gniazdują.

Krzyżówka

Na rzece występuje przez cały rok i regularnie tu gniazduje. W mieście krzyżówki najczęściej przebywają pod mostem Wolności, który jest zwieńczeniem ulicy Strzelniczej; są tam dokarmiane przez okolicznych mieszkańców. Wśród krzyżówek występują również nietypowo ubarwione osobniki. Są to krzyżówki o różnej maści, wyhodowane w niewoli, które uciekły z hodowli na łono przyrody. W przyrodzie osobniki te nie są jednak pożądane, ponieważ mogą zakłócać zachowania reszty dzikiej populacji.

Łabędź niemy

Na rzece co roku zimuje kilka łabędzi, czasem te piękne ptaki pojawiają się również w mieście, najczęściej w okolicach mostu Wolności przy ulicy Strzelniczej. Często przebywają również w niezamarzniętych partiach rzeki pod oczyszczalnią ścieków w Kocobędzu. Mieszkańcy często obawiają się, że podczas silnych mrozów łabędzie przymarzną do lodu, ale badania ornitologów wykazują, że ptaki te umieją całkiem dobrze radzić sobie z mrozem.

Kormoran zwyczajny

W przeszłości ważnym zimowym siedliskiem tego gatunku był teren huty trzynieckiej i jej bliskie okolice. Zimowały tutaj nawet setki osobników. Maksymalna ich liczba, którą stwierdzono, wyniosła ok. 700 sztuk. Ostatnimi laty kormorany pojawiają się tutaj raczej sporadycznie, w grupach liczących maksymalnie kilkadziesiąt osobników.

Pluszcz zwyczajny

Pluszcz to niesamowity łowca. W odróżnieniu od innych wróblowych pluszcze potrafią nurkować i zbierać przeróżne bezkręgowce na dnie rzeki. Nie boją się nurkowania nawet przy silnych mrozach. Gniazdują regularnie u zbiegu Ropiczanki i Olzy.

Pliszka górska

Na rzece nie sposób przeoczyć charakterystycznego ptaszka z żółtym brzuszkiem, długim ogonem, którym często porusza. Śpiewa specyficznym głosem. Zazwyczaj szuka pożywienia na kamieniach nad wodą, czasem przesiaduje na poręczach mostów.

Bóbr europejski

W okolicach Cieszyna bobry występują już od kilku lat, choć w samym mieście bywają rzadko, zazwyczaj przepływając tędy w nocy. Na obecność bobrów wskazują ślady ich pobytu w postaci ściętych wierzb na brzegu czy ogryzionych pni. Właśnie takie drzewa można znaleźć wzdłuż rzeki na odcinku między Cieszynem a Karwiną.

Wydra europejska

Jest stałym mieszkańcem rzeki i jej dopływów. Występuje również w mniejszych zbiornikach wodnych. Niegdyś był to stosunkowo rzadki gatunek, dziś można ją spotkać dość często. Największym zagrożeniem dla wydr są niemożliwe do przepłynięcia śluzy i mosty, które zmuszają je do przechodzenia przez ulice, co często prowadzi do wypadków. Wydry można jednak dostrzec stosunkowo rzadko, ponieważ przemieszczają się najczęściej o zmierzchu i w nocy. Ich obecność najwyraźniej zaznacza się zimą w postaci śladów na śniegu i odchodów na kamieniach.

Nocek rudy

Jest najbardziej charakterystycznym gatunkiem nietoperza. Zamieszkuje najczęściej dziuple starych drzew, z których wylatuje krótko po zmierzchu. W ciepłe wiosenne i letnie wieczory można obserwować nietoperze latające nisko nad lustrem wody. Najczęściej polują tutaj na owady latające nad powierzchnią, czasem łapiąc je bezpośrednio nad nią. Niekiedy można również zaobserwować nietoperze nad stawem w parku Adama Sikory.

Świtezianka dziewica i świtezianka błyszcząca

Te piękne, charakterystyczne ważki pojawiają się nad wodą pod koniec wiosny i na początku lata. W ciepłe i słoneczne dni przelatują nad powierzchnią rzeki i często przesiadują na różnego rodzaju roślinności na brzegach lub na kamieniach.

Łątki

Te małe ważki możemy obserwować na niewielkim stawie w parku przy restauracji Sikorák. Występuje tutaj kilka gatunków, takich jak nimfa stawowa, łunica czerwona, tężnica wytworna czy rzadsza oczobarwnica mniejsza.

Muchołówka białoszyja

Ten pięknie umaszczony czarno-biały ptak z rzędu wróblowych chętnie zasiedla dziuple starych drzew, ale równie szybko zadomowi się w budce dla ptaków. W parku gniazduje w kilku miejscach, a jedna parka zasiedla nawet budkę przy placu zabaw. Muchołówki łatwo zidentyfikować zwłaszcza w maju, kiedy śpiewają, później ich aktywność maleje i niełatwo dostrzec je w gęstych koronach drzew.

Szrotówek kasztanowcowiaczek

Ten niewielki motyl składa jaja na liściach kasztanowca; z jaj wykluwają się gąsienice żywiące się tkanką liści, które po pewnym czasie usychają i opadają. Dotychczas w naszym regionie nie odnotowano przypadków całkowitego zniszczenia drzew przez szrotówki, jednakże żerowanie gąsienic znacznie je osłabia. W roku 2015 miasto zaczęło szczepić kasztany za pomocą specjalnej substancji, dzięki czemu stopień zaatakowania większości drzew przez szrotówki znacznie się obniżył. W parku zaobserwowano sikorki zwyczajne i modraszki zwyczajne, które żywią się larwami szrotówków. Okazuje się więc, że szrotówek ma również swoich naturalnych wrogów.

Perfidny grzyb i nienażarty chrząszcz

Praktycznie wszystkie jesiony na terenie miasta są zaatakowane przez grzyba Chalara fraxinea, który powoduje ich stopniowe obumieranie, objawiające się w pierwszej kolejności usychaniem końcowych gałęzi a następnie całego drzewa. Osłabione przez grzyb drzewa padają następnie ofiarą chrząszczy z gatunku Hylesinus fraxini i Hylesinus crenatus, należących do korników. Obecność tych chrząszczy można rozpoznać po charakterystycznych dziurach na gałęziach lub na pniu. Najbardziej dotknięte drzewa są w naszym mieście stopniowo usuwane i zastępowane innymi gatunkami.

Erpobdella octoculata

Ta niewielka pijawka żyje w wodzie pod kamieniami. Nie stanowi żadnego zagrożenia dla ludzi – nie pije krwi i żywi się drobnymi zwierzętami wodnymi. Jest jednym z najbardziej powszechnych gatunków pijawek w naszym regionie. W rzece można znaleźć dorosłe osobniki, a w wiosennych miesiącach nawet całe brązowe kokony przyczepione od spodu do kamieni.

Chruściki

Pod kamieniami można niekiedy znaleźć owalne rurki zbudowane z drobnych kamyczków lub resztek roślin. Są to gniazda larw chruścików, które wykorzystują je jako swoje schronienie. Największym zagrożeniem dla chruścików jest zanieczyszczona woda i nocne oświetlenie w okolicach cieków wodnych. Dorosłe osobniki często podlatują do źródeł emisji światła i giną. Chruściki stanowią ważny pokarm dla ryb.

Widelnice i jętki

Larwy obu rzędów można znaleźć w rzece pod kamieniami, a dorosłe osobniki pojawiają się czasem w okolicach rzeki. Stanowią ważny pokarm ryb i są wskaźnikami czystości wody. W wyniku zanieczyszczenia cieków wodnych wiele rzędów występuje coraz rzadziej, zostały więc one wpisane na listę gatunków zagrożonych.

Ryby

W rzece żyje wiele gatunków ryb, spośród których do tych rzadszych należy głowacz pręgopłetwy, zaś do tych bardziej powszechnych świnka pospolita, lipień pospolity, pstrąg czy kleń. Kontrolę nad rybami sprawuje Czeski Związek Rybacki.

Fruczak gołąbek

W miesiącach letnich lata wokół kwiatów i długą ssawką pije nektar, często przy tym unosząc się w powietrzu i szybko poruszając skrzydłami niczym koliber. Regularnie pojawia się np. w okolicach pelargonii zdobiących rynek.

Kowal bezskrzydły

Ten pluskwiak pojawia się w wiosennych i letnich miesiącach przede wszystkim na pniach lip. Czasem zaobserwować można nawet setki sztuk. Ich największa koncentracja przypada na park Adama Sikory na lipach wokół stawu. Pluskwiaki nie stanowią zagrożenia dla drzew.

Łuskwiak nastroszony

Charakterystyczny, dekoracyjny grzyb, który rośnie przede wszystkim jesienią na martwym drewnie lub u podnóży pni drzew. Pasożytuje na systemie korzeniowym drzew i wyraźnie obniża jego siłę, co w znaczny sposób zmniejsza stabilność drzew. W parku występuje przede wszystkim na jesionach.

Zaskroniec zwyczajny

Ten najbardziej powszechny w naszym regionie wąż żyje w pobliżu wód, zaś rozpoznać go można dzięki dwóm żółtym plamom z tyłu głowy. Niekiedy pojawia się w stawie w parku Adama Sikory lub wzdłuż całego nabrzeża. Poluje na różne drobne zwierzęta wodne. Nie jest jadowity i nie atakuje człowieka, ale nie zaleca się łapania go, ponieważ produkuje wydzielinę o silnym zapachu, która jest trudno spieralna z odzieży.

Jemioła pospolita

Pasożytuje na drzewach liściastych, zwłaszcza na lipach drobnolistnych. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat atakuje drzewa tak intensywnie, że stopniowo usychają. Jest roznoszona przede wszystkim przez ptaki z rodziny drozdowatych, dla których stanowi ważny składnik pokarmowy. Należy do roślin leczniczych i ma duże znaczenie mitologiczne.

Szczury i myszy

Rozmnażają się głównie na wysypiskach odpadów z ogródków i działek, które nieodpowiedzialni mieszkańcy zakładają na brzegach cieków wodnych. Zjawiskiem tym są najbardziej dotknięte małe cieki wodne.

Foto: Lukáš Zabystrzan

jasan poÁkozeny chalarou a lÏkohubem

Foto: Lukáš Zabystrzan